Przewlekły katar to stan zapalny błony śluzowej nosa, który trwa ponad 12 tygodni. Towarzyszy mu nadmierna ilość wydzieliny w nosie, kichanie, uczucie zatkania, czasem bóle zatok, bóle głowy oraz ból nosa. Objawy towarzyszące mogą się znacznie różnić u poszczególnych pacjentów. Nieleczony katar przewlekły może być przyczyną wielu poważnych powikłań, dlatego należy jak najszybciej udać się do lekarza.
Przewlekły katar objawia się przede wszystkim nadmiarem wypływającej wydzieliny z nosa, przy czym stan ten utrzymuje się przez ponad 12 tygodni. Nie ma znaczenia, czy jest ona wodnista, czy też gęstsza, o żółtawym zabarwieniu. Pojawić może się również wiele symptomów towarzyszących: łzawienie oczu, zapalenie spojówek, przekrwienie oczu, kichanie, ból nosa, uczucie suchości nosa, uczucie zatkania nosa, problemy ze snem, ból głowy, przemęczenie, a nawet trudności z oddychaniem.
W znacznej większości katar wywołany jest przez alergię. Atopowa reakcja błony śluzowej jamy nosa na różne czynniki powoduje stan zapalny, który niestety nie ustępuje samoistnie, jeżeli nie unikać kontaktu z alergenem. Wszystkie znane na świecie leki na alergię działają tylko objawowo. Metodą przyczynową jest tylko odczulanie, które możliwe w przypadku kiedy znamy na co człowiek jest uczulony. Bardzo rzadziej bezpośrednią przyczyną przewlekłego kataru jest infekcja bakteryjna i grzybicza. Jedną z form przewlekłego kataru jest alergiczne grzybicze zapalenie zatok nosa, kiedy pacjent jest uczulony na grzyb, który zajmuję zatokę nosa i podtrzymuje stan zapalny.
Katar i uczucie zatkania nosa może być objawem nowotworowym. Zazwyczaj dotyczy to jednej dziurki. Wówczas mamy do czynienia z takimi symptomami, jak:
Katar chroniczny może mieć również podłoże alergiczne. Najczęściej jest to uczulenie na pyłki oraz roztocza. W takim przypadku katar może pojawić się sezonowo lub mieć charakter przewlekły (w szczególności roztocza, sierść zwierząt).
U niektórych pacjentów przewlekły katar to kwestia zaburzeń w budowie anatomicznej przegrody nosowej. Krzywa przegroda może dawać uczucie niedrożności.
Ponadto na przewlekły katar mogą wpływać hormony (dotyczy to przede wszystkim kobiet w ciąży) oraz przyjmowanie niektórych leków takich, jak: na nadciśnienie tętnicze, psychotropy, rezerpina, środki pobudzające współczulny układ nerwowy, hormony (w tym antykoncepcja).
Przewlekły katar może powstać pod wpływem drażniącego oddziaływania różnych czynników chemicznych, jak tytoń, formalina czy środki czystości. Może być też wynikiem wielu chorób, np. alergii, infekcji dróg oddechowych o różnym podłożu, chorób metabolicznych i autoimmunologicznych. Zdarza się, że przewlekły stan zapalny błony śluzowej jest spowodowany zmianami wrodzonymi (np. krzywą przegrodą czy wadami anatomicznymi) lub zmianami nabytymi (np. podczas urazu). Nie zawsze przewlekły katar można wyleczyć, niestety w wielu przypadkach stosuje się jedynie leczenie objawowe – mówi dr n. med. Dmitry Tretiakow, specjalista laryngolog (otolaryngolog).
Proces leczenia zawsze zaczyna się od szczegółowej diagnostyki. W tym celu należy udać się do laryngologa. Podstawę stanowi wywiad z pacjentem. Lekarz musi poznać szczegóły dotyczące przewlekłego kataru, dowiedzieć się, kiedy się pojawia, jak bardzo jest intensywny i czy towarzyszą mu inne dolegliwości. Najczęściej wykona też rynoskopię – badanie jamy nosa i nosogardła. W zależności od indywidualnych potrzeb laryngolog może zlecić dalsze badania.
Charakter leczenia zależy od przyczyn wystąpienia przewlekłego kataru. W przypadku kataru alergicznego będzie to zalecenie unikania alergenów. Lekarz może też przepisać leki przeciwhistaminowe, sterydy do nosa, doustnie. Zdecydować możemy się również na odczulanie. W większości przypadków laryngolodzy zalecają stosowanie glikokortykosterydów przez około miesiąc.
Ulgę przynosi używanie wszelkiego rodzaju kropli i sprayów na bazie roztworu soli lub wody morskiej.Leczenie zabiegowe jest konieczne w kilku przypadkach. Są to przede wszystkim nowotwory, polipy oraz krzywa przegroda nosowa. Czasem konieczne jest operacyjne usunięcie zmiany, a następnie wdrożenie leczenia farmakologicznego.
Dzieci w wieku przedszkolnym potrafią mieć katar nawet 8 – 10 razy w okresie jesienno-zimowym. Wówczas rodzice uważają, że jest to długotrwały katar u dziecka, jednakże w rzeczywistości są to kolejne epizody, nie jedna infekcja. Czasem jednak taka sytuacja potrafi uśpić czujność. Każda niedrożność nosa uznawana jest za przeziębienie, co może doprowadzić do przeoczenia np. alergii.
Szczególnie uciążliwy jest przewlekły katar u niemowlaka. Małe dziecko nie potrafi samo oczyścić noska i konieczne jest stosowanie specjalnych urządzeń, które to ułatwiają. Trzeba pamiętać, że ciągły katar u niemowlaków może świadczyć o szeregu wrodzonych wad. Co więcej, maluchy oddychają przez nos, a uczucie zatkania stanowi dla nich ogromny problem. Dlatego najlepiej skonsultować się z pediatrą.
1. Dąbrowski P: Nasal obstruction – causes, diagnosis, and treatment [w:] „Lekarz POZ”, 2017, s. 19-28
2. Emeryk A, Bartkowiak-Emeryk M, Kowalska M: Definition, classification and epidemiology of allergic rhinitis [w:] „Postępy Dermatologii i Alergologii”, 2012, s. 1-5
3. Emeryk A, Bartkowiak-Emeryk M, Wojas O, Samoliński B: Allergic rhinitis and other diseases [w:] „Postępy Dermatologii i Alergologii”, 2012, s. 13-18
4. Jurkiewicz D: Przewlekły alergiczny nieżyt nosa [w:] „Przewodnik Lekarza”, 2003, s. 24-37
5. Krzych-Fałta E, Samoliński B: Polskie standardy leczenia alergicznego nieżytu nosa [w:] „Lekarz POZ”, 2016, 58-60
6. Mielcarek-Kuchta D, Leszczyńska M: Nieżyty nosa [w:] „Przewodnik Lekarza”, 2003, s. 103-109
7. Samoliński B, Szczęsnowicz-Dąbrowska P, Hałat Z, Krajewski M, Rzepkowska M: Schorzenia błony śluzowej nosa – zasady diagnostyki i terapii [w:] „Przewodnik Lekarza”, 2004, 28-39