Alergiczny nieżyt nosa

Alergiczny nieżyt nosa to najczęstsza forma reakcji na wystąpienie czynnika uczulającego. Szacuje się, że alergikiem jest nawet 25% społeczeństwa w Polsce. Ogromny odsetek stanowią wszelkiego rodzaju uczulenia na pyłki. Objawy nasilają się wiosną, u niektórych pacjentów mijają latem, u innych dopiero jesienią. U niektórych pacjentów występuje alergia całoroczna, czego świetnym przykładem jest uczulenie na roztocza. Jakie są objawy alergicznego nieżytu nosa? Jak go odróżnić od zwykłej infekcji? Jak leczyć?

Alergiczny nieżyt nosa – objawy

Z alergicznym nieżytem nosa najczęściej łączą się takie symptomy, jak:

• katar (charakterystyczne cieknięcie z nosa),
• kichanie,
• uczucie zatkania nosa,
• swędzenie nosa,
• łzawienie,
• obrzęk oczu,
• zaczerwienienie oczu,
• świąd oczu,
• dyskomfort w okolicy gardła.

To właśnie dolegliwości okolicy oczu są najbardziej charakterystyczne i pozwalają na odróżnienie kataru alergicznego od np. przeziębienia. Co istotne, odnotowywane są po tym, jak dojdzie do kontaktu z czynnikiem, który wywołuje alergię – np. po wyjściu na zewnątrz. Reakcję alergiczną u osób uczulonych na pyłki mogą też wywoływać niektóre alergeny pokarmowe – są one podobne do siebie pod względem budowy (brzoza-jabłko). Jest to tzw. reakcja krzyżowa.

Mniej intensywne są reakcje alergiczne wywołane przez roztocza. Najczęściej pojawia się wydzielina z nosa, która spływa po gardle, czasem jest to również uczucie zatkanego nosa. Podobnie w przypadku reakcji alergicznych na sierść zwierząt.

Istnieją także mniej typowe objawy, które niejednoznacznie świadczą o alergicznym nieżycie nosa. Są to: uczucie suchości i pieczenia w ustach i gardle, swędzenie uszu czy problemy z koncentracją. Gdy dolegliwości utrudniają normalne funkcjonowanie, utrudniają pracę, naukę, powodują problemy ze snem – mówimy o ciężkim alergicznym nieżycie nosa.

Alergiczny nieżyt nosa – diagnostyka

Podejrzenie wystąpienia alergicznego nieżytu nosa następuje na podstawie obserwowania objawów, a szczególnie zależności między ich występowaniem a kontaktem z alergenami. Na podstawie wywiadu z pacjentem oraz prostego badania lekarz jest w stanie określić prawdopodobieństwo wystąpienia alergicznego nieżytu nosa.

Konieczna jest wizyta u alergologa, który wykonuje testy skórne. Najczęściej są to testy punktowe, które polegają na zaaplikowaniu alergenu na skórę, a następnie wykonaniu w tym miejscu małego nakłucia, które jest niezbędne, aby wprowadzić alergen do górnych warstw skóry. Po upływie ok. 20 minut ocenia się reakcję skórną, porównując ją z punktami odniesienia, które stanowi roztwór histaminy oraz roztwór soli fizjologicznej.

Wyniki uznaje się za dodatnie, gdy pojawia się pęcherz, równy lub większy niż pęcherz w miejscu podania histaminy. Jeżeli pojawia się pęcherz, który jest równy lub większy niż połowa średnicy pęcherza histaminowego, ale mniejszy niż średnica, wyniki uznaje się za niejednoznaczne.

Warto pamiętać, że ujemne wyniki testów skórnych świadczą tylko o braku alergii na sprawdzane alergeny, i wcale to nie świadczy o braku uczulenia pacjenta na inne składniki.

Alergiczny nieżyt nosa może mieć charakter okresowy lub sezonowy. Dobranie właściwego leczenia wymaga indywidualnego podejścia do każdego przypadku. U każdego pacjenta ocenimy częstość występowania objawów alergii oraz stopień ich nasilenia. Przyczynę alergii u dorosłych możemy ustalić za pomocą paskowych i punktowych testów alergicznych, a także interpretując wyniki badań krwi, w których oznaczany jest poziom specyficznych przeciwciał. Jeśli wyniki badań są ujemne, świadczy to jedynie o braku uczulenia na dane alergeny, a nie o tym, że pacjent nie ma alergii – mówi dr hab n. med. Dmitry Tretiakow, specjalista laryngolog (otolaryngolog).

Alergiczny nieżyt nosa u dzieci

Alergiczny nieżyt nosa u dzieci występuje najczęściej. Największą grupę chorych stanowią osoby do 20. roku życia. U małych dzieci katar alergiczny bardzo często występuje jednocześnie wraz z infekcją wirusową bądź do niej predysponuje, co utrudnia szybką diagnostykę. Należy obserwować zależność między występowaniem objawów a ekspozycją na alergeny. Alergiczne testy skórne wykonuje się u dzieci powyżej 4. roku życia. W niektórych przypadkach lekarz może zdecydować się na badanie z krwi pod kątem alergii.

Alergiczny nieżyt nosa u dziecka mogą powodować również alergeny pokarmowe. Wówczas wykonuje się próbę eliminacji i prowokacji. Na około 3 tygodnie odstawia się produkt, który może wywoływać reakcję, a następnie się do niego wraca. Jeżeli po jego wykluczeniu nastąpiła poprawa, a po włączeniu ponownie pogorszenie, jest uznaje się go za alergen.

Alergiczny nieżyt nosa – leczenie

W zależności od intensywności reakcji alergicznej można stosować różne metody leczenia. Najprostszym i najbardziej skutecznym sposobem jest unikanie alergenów, dlatego bardzo ważne jest ich określenie w testach. Nie zawsze jednak jest to możliwe. Alergiczny nieżyt nosa leki bez recepty mogą nieco złagodzić. W tym przypadku sprawdzi się na przykład roztwór soli fizjologicznej. Należy nim przemywać oczy oraz płukać nos.

Lekarz może zalecić stosowanie miejscowe (do nosa) glukokortykosteroidów. Mogą być używane przewlekle. Skutki uboczne są ograniczone, gdyż preparat nie wchłania się w znacznym stopniu do krwi. Łagodząco na objawy będą też działać leki przeciwhistaminowe, które ograniczają łzawienie, swędzenie, kichanie oraz inne dolegliwości. Dostępne są w formie tabletek, a także kropli do nosa i oczu.

Jedną z metod terapii jest również tzw. odczulanie. Polega ona na podawaniu podskórnie bądź podjęzykowo niewielkich dawek alergenu przez około 3 – 5 lat. Taka kuracja znacznie zmniejsza reakcję alergiczną, zmniejsza konieczność przyjmowania leków i zapobiega powikłaniom.

Alergiczny nieżyt nosa może być szczególnie dokuczliwy, kiedy towarzyszą mu inne zaburzenia, jak chociażby nawet niewielkie skrzywienie przegrody nosa, polipy, czy przerost małżowin nosowych. Na szczęście, współczesna laryngologia zna skuteczne rozwiązanie na te dolegliwości – profesjonalne zabiegi laryngologiczne.

Powikłania alergicznego nieżytu nosa

Istnieje wiele potencjalnych powikłań alergicznego nieżytu nosa. Jednym z najpoważniejszych jest astma oskrzelowa. Bardzo często pojawia się zapalenie zatok nosa, ucha środkowego, a także utrata lub zmniejszenie węchu, a także polipy nosa, chrapanie i problemy ze snem. Chcąc ich uniknąć, należy jak najszybciej udać się do laryngologa na konsultacje.

Bibliografia

1. Bartkowiak-Emeryk M, Emeryk A: Allergen immunotherapy in allergic rhinitis [w:] „Postępy Dermatologii i Alergologii”, 2012, s. 32-38.
2. Emeryk A, Bartkowiak-Emeryk M, Kowalska M: Definition, classification and epidemiology of allergic rhinitis [w:] „Postępy Dermatologii i Alergologii”, 2012, s. 1-5.
3. Emeryk A, Bartkowiak-Emeryk M: Therapeutic management of allergic rhinitis [w:] „Postępy Dermatologii i Alergologii”, 2012, s. 19-31.
4. Jurkiewicz D: Przewlekły alergiczny nieżyt nosa [w:] „Przewodnik Lekarza”, 2003, s. 24-37.
5. Samoliński B, Rapiejko P: Prophylaxis of allergic rhinitis [w:] „Advances in Dermatology and Allergology”, 2003, s. 10-14.